Mga Aral ng Katipunan sa Kartilya ni Emilio Jacinto

 Mga Aral ng Katipunan

Ang layunin ng samahan ay ipaglaban ang kalayaan sa anumang paraan. Hinikayat ni Andres Bonifacio ang malawakang pangangalap ng mga kasapi sa pamamagitan ng paglalathala sa Kalayaan. Si Emilio Jacinto ang nagsilbing patnugot ng Kalayaan. Siya ang kanang kamay ni Andres Bonifacio at tinaguriang "Utak ng Katipunan."

Ang Kartilya o mga Alituntunin ng Katipunan ni Jacinto ang naging kontribusyon niya sa samahan kaya siya ay hinirang na dakilang manunulat: ng Katipunan. Si Apolinario Mabini ang "Dakilang Lumpo" naman ang naging "Utak ng Rebolusyon."

Ang Kartilya ng Katipunan ay binubuo ng 13 alituntunin o mga aral na susundin ng bawat Katipunero sa Katipunan. Binuo ni Emilio Jacinto ang Kartilya upang malaman ng mga Katipunero ang dapat nilang gawin bilang kasapi ng samahan. Ito'y dapat nilang sundin.

Mga Aral ng Katipunan sa Kartilya

ni Emilio Jacinto

I. Ang buhay na hindi ginugol sa isang malaki at banal na kadakilaan ay kahoy na walang lilim, kundi damong makamandag.

II. Ang gawang magaling na nagbubuhat sa pagpipita o paghahambing sa sarili, at hindi sa talagang nasa gumawa ng kagalingan ay di kabaitan.

III. Ang tunay na kabanalan ay ang pagkakawanggawa, ang pag-ibig sa kapuwa at ang isukat ang bawat kilos, gawa't pangungusap sa talagang katuwiran.

IV. Maitim man at maputi ang kulay ng balat, lahat ng tao'y magkakapantay; mangyayaring ang isa'y hihigitan sa dunong, sa yaman, sa ganda, ngunit hindi mahihigitan sa pagkatao.

V. Ang may mataas na kalooban, inuuna ang puri o dangal sa pagpipita sa sarili; ang may hamak na kalooban inuuna ang pagpipita sa sarili sa puri.

VI. Sa taong may hiya, salita'y panunumpa.

VII. Huwag mong sayangin ang panahon; ang yamang nawala'y mangyayaring magbalik; ngunit ang panahong nagdaan na'y di na muli pang magdadaan.

VIII. Ipagtanggol mo ang inaapi, at kabakahin ang umaapi.

IX. Ang taong matalino ay may pag-iingat sa bawat sasabihin, matutong ipaglihim ang dapat ipaglihim.

X. Ang daang matinik ng kabuhayan, lalaki ay siyang patnugot ng asawa't mga anak; kung ang umaakay ay tungo sa sama, ang patutunguhan ng inaakay ay kasamaan din.

XI. Ang babae ay huwag mong tingnang isang bagay na libangan lamang, kundi isang katuwang at karamay ng lalaki sa mga kahirapan nitong buhay; gamitin mo nang buong pagpipitagan ang kaniyang kahinaan, at alalahanin ang inang pinagbuhatan ng iri sa iyong kasanggulan.

XII. Ang di mo ibig gawin sa asawa mo, anak at kapatid ay huwag mong gagawin sa asawa, anak, at kapatid ng iba.

XIII. Ang kamahalan ng tao'y wala sa pagkahari, wala sa tangos ng ilong at puti ng mukha, wala sa pagkaparing kahalili ng Panginoon, wala sa mataas na kalagayan sa balat ng lupa; wagas at tunay na mahal ng tao, kahit laking gubat at walang nakababatid kundi ang sariling wika, yaong may magandang asal, may isang pangungusap, may dangal at puri; yaong di naaapi't nakikiapi; yaong marunong magdamdam at marunong lumingap sa bayang tinubuan.

Paglaganap ng mga aral na ito, at maningning na sisikat ang araw ng mahal na kalayaan dito sa kaaba-abang sangkalupaan at sabugan ng matamis niyang liwanag ang nangagkaisang magkakalahati't magkakapatid, ng liwanag ng walang katapusan, ang mga ginugol na buhay, pagod, at mga tiniis na kahirapa'y labis nang matutumbasan.